Έριχ Φρομ - Να έχεις ή να είσαι

(αρχική σελίδα) 

Η οδός προς την πράξη είναι η ύπαρξη.
                            Λάο Τσε

Οι άνθρωποι θα έπρεπε να σκέφτονται λιγότερο το τι πρέπει να κάνουν και περισσότερο τι πραγματικά είναι.
                            Μάιστερ Έκχαρτ

Όσο λιγότερα είσαι και όσο λιγότερα εκφράζεις στη ζωή σου- τόσο περισσότερα έχεις και τόσο περισσότερο αλλοτριωμένη είναι η ζωή σου.
                            Καρλ Μαρξ






(απόσπασμα)
 

Εδώ, Τώρα - Παρελθόν, Μέλλον

Η ύπαρξη που προσανατολίζεται στο "να είσαι" αφορά μόνο το εδώ και τώρα (hic et nunc). Η ύπαρξη που προσανατολίζεται στο "να έχεις" αφορά αποκλειστικά τον χρόνο: παρελθόν, παρόν και μέλλον.

  Στον τελευταίο αυτόν τρόπο ύπαρξης, είμαστε δεμένοι με όλα όσα μαζέψαμε κατά το παρελθόν: χρήματα, οικόπεδα, φήμη, κοινωνικό στάτους, γνώση, παιδιά, μνήμες. Σκεφτόμαστε το παρελθόν και ό,τι νιώθουμε το νιώθουμε  καθώς θυμόμαστε αλλοτινά αισθήματα (ή αυτά που έμοιαζαν να είναι αισθήματα). Αυτή μάλιστα είναι η ουσία του συναισθηματισμού. Είμαστε στο παρελθόν μπορούμε τότε να πούμε: "Είμαι ό,τι ήμουν". 

  Το  μέλλον είναι η προσδοκία του τι θα γίνει το παρελθόν. Βιώνεται σε αυτόν τον τρόπο ύπαρξης ακριβώς όπως το παρελθόν και εκφράζεται όταν λέει κάποιος: "αυτός ο άνθρωπος έχει μέλλον", εννοώντας ότι το συγκεκριμένο άτομο θα έχει πολλά πράγματα, ακόμη κι αν τώρα δεν τα έχει. {...}

   Το παρόν είναι το σημείο στο οποίο ενώνονται το παρελθόν και το μέλλον, ένας συνοριακός σταθμός στον χρόνο, ο οποίος δεν διαφέρει ποιοτικά από τα δύο άλλα βασίλεια που συνδέει.

   Ο προσανατολισμός ατο "να είσαι" δε σε βγάζει απαραιτήτως έξω από το χρόνο, όμως ο χρόνος δεν είναι πια η διάσταση που κυβερνά την ύπαρξη. Ο ζωγράφος πρέπει να παλέψει με το χρώμα, με τον καμβά και τα πινέλα του, ο γλύπτης με την πέτρα και τη σμίλη. Κι όμως, η δημιουργική πράξη, το ¨όραμά¨ τους για αυτό το οποίο πρόκειται να δημιουργήσουν, υπερβαίνει το χρόνο. Προκύπτει μέσα σε μία αστραπή ή μέσα σε πολλές αστραπές, αλλά ο χρόνος δεν βιώνεται μέσα στο όραμα. Το ίδιο ισχύει και για τους στοχαστές. Η καταγραφή των ιδεών τους γίνεται μέσα στον χρόνο, αλλά η σύλληψή τους είναι ένα δημιουργικό συμβάν εκτός χρόνου. Είναι επίσης το ίδιο για κάθε εκδήλωση της ύπαρξης. Η εμπειρία της αγάπης, της χαράς, της σύλληψης της αλήθειας, δεν συμβαίνουν μέσα στο χρόνο, αλλά στο εδώ και τώρα. Το εδώ και τώρα είναι αιωνιότητα, δηλαδή αχρονικό. Με τη διαφορά πως η αιωνιότητα δεν είναι, όπως έχει γενικά παρανοηθεί, ένας χρόνος που έχει παραταθεί επ΄άπειρον.  




Έριχ Φρομ - Να έχεις ή να είσαι

Εκδόσεις διόπτρα