Πώς μετράμε την ανθρωπιά;

Η ανθρωπιά ορίζεται ως η ιδιότητα αυτού που είναι καλός άνθρωπος, έχει καλοσύνη, διαπνέεται από συμπόνια, υψηλό αίσθημα αλληλεγγύης και νοιάζεται για τον συνάνθρωπό του. (Μπαμπινιώτης, 2012)

Είμαι από την Κοζάνη, μια μικρή πόλη της Δυτικής Μακεδονίας. Αν έκανα την ερώτηση αυτή στους συμπολίτες μου πολλοί θα θεωρούσαν ότι φέρουν την ιδιότητα της ανθρωπιάς, μη εξαιρουμένης της γράφουσας. Με λίγη μεροληψία ίσως, θεωρώ ότι το ίδιο θα απαντούσε το σύνολο των Ελλήνων και στην εποχή της παγκοσμιοποίησης που βιώνουμε, μάλλον όλο το ανθρώπινο είδος στα πέρατα αυτού του μικρού πλανήτη.

Δεν μπορώ να μιλήσω για τους άλλους συνανθρώπους μου, αλλά εμείς στην Κοζάνη έχουμε μεγαλώσει με μια λαϊκή απλότητα. Η συνταγή είναι εύκολη και  συνίσταται στα εξής:  ότι δεν φαίνεται κακό δεν είναι, υπάρχει μια δικαιολογία για τα πάντα και ευτυχία είναι μόνο ότι μπορεί να μετρηθεί. Και φυσικά είμαστε καλοί άνθρωποι. Απλά πράγματα, απτά. Έχεις δουλειά, έχεις οικογένεια, έχεις κοινωνική υπόσταση, μεγαλώνεις τον αριθμό των ευυπόληπτων πωλητών, είσαι εντάξει. Δεν σπας τις ισορροπίες, δεν αλλάζεις δεδομένα, δεν χαλάς τη μαγιά. Έτσι πετυχαίνει η συνταγή.  

Σήμερα Καθαρά Δευτέρα, μέρα που σηματοδοτεί  την έναρξη της Σαρακοστής. Επιστροφή στο Θεό μετά το ξεσάλωμα της Αποκριάς. Είναι βολικά τα έθιμα όσο να το πεις. Έχεις άφεση να είσαι αισχρός κατά την περίοδο της Αποκριάς και μετά επιστρέφεις στη χάρη και την αρετή του Θεού συγχωρεμένος για όλα. Υπάρχει πρωτόκολλο και το ακολουθείς. Μαθαίνεις να αφήνεσαι και να αυτοπεριορίζεσαι κατά το δοκούν.

Φέτος, η περίοδος της Αποκριάς συνέπεσε με τραγικά γεγονότα στα ελληνικά νησιά του βορείου Αιγαίου και τα σύνορα του Έβρου αναφορικά με το προσφυγικό κίνημα που έρχεται από χώρες που μαστίζονται από πολεμικές συρράξεις. Χιλιάδες άνθρωποι που δεν ξέρουν πού πηγαίνουν, έχοντας όλη τη ζωή τους σε μια βαλίτσα, αφού έχουν χάσει δικούς τους ανθρώπους, χωρίς να ξέρουν το γιατί, γίνονται αντικείμενο αγοραπωλησίας και πολιτικών συμφερόντων με την ελπίδα να ξεφύγουν από το τέρας του πολέμου καταλήγοντας πάλι εκεί.

Και σαν μην έφτανε μόνο αυτό, που από μόνο του είναι αρκετό να σου αφαιρεί την όρεξη να διασκεδάσεις και να ξεφαντώσεις εμφανίζεται στη χώρα η ανάγκη αντιμετώπισης ενός νέου ιού που απειλεί ανθρώπινες ζωές, ναι ίσως όπως κάθε άλλος ιός και φυσικά δίχως να σηματοδοτεί την έναρξη της καταστροφής και του πανικού αλλά δεν παύει να είναι μια κατάσταση η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί. Δυστυχώς όμως, η αντιμετώπιση ήταν πρωτόγνωρη για τον μαθημένο στην πεπατημένη Έλληνα. Να μην γιορτάσει την Αποκριά είναι ένα φορτίο βαρύ όσο να πεις.  Είναι έθιμο! Τι σημαίνει ζήτημα δημόσιας υγείας; Αυτές τις μέρες  η έγνοια του Έλληνα ήταν πώς θα γιορτάσει την Αποκριά! Απαγόρευση συγκεντρώσεων από ποιον; ποια κυβέρνηση το αποφάσισε; αυτοί οι άχρηστοι που μας διοικούν; τι εννοείς τους ψήφισα; πώς διορίστηκα; πώς πήρα μετάθεση; πώς ξόδεψα την επιχορήγηση; πώς αποφεύγω τη φορολογία; Τι πώς; Όπως όλοι! Και πρέπει να βγω και να ξεσκάσω μωρέ, όπως όλοι.

Στην Κοζάνη έχουμε το έθιμο του Φανού, όπου άνθρωποι μαζεύονται γύρω από τη φωτιά και χορεύουν και τραγουδάνε, ως επί των πλείστων χυδαία σεξιστικά άσματα που πολλοί θεωρούν ότι φέρουν λαϊκή σοφία αποδιδόμενη με την κατάλληλη δόση χιουμοριστικής διάθεσης. Προσωπικά θεωρώ ότι αποτελούν ένα λαϊκό άλλοθι για μια διφορούμενη παραδοχή της ανηθικότητας, των στερεοτύπων και της πλασματικής κοινωνικής αξιοπρέπειας ως υποκουλτούρας μας, αφού δεν έχουμε το σθένος να την αποδεχθούμε ευθέως. Ανήθικοι εμείς, ποτέ!  Το τραγελαφικό του πράγματος είναι ότι οι θιασώτες του εθίμου έχουν την αμετακίνητη άποψη ότι το έθιμο είναι μοναδικό και δικό μας,  έτσι το να το τηρούνε και να το διαιωνίζουν τους χρήζει θεματοφύλακες τεράστιας παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας. Η άποψη ότι υφίσταται με διάφορες παραλλαγές σε πολλές περιοχές  είναι αφοριστική. Είμαστε μοναδικοί, τέλος!

 Φυσικά η απαγόρευση των μαζώξεων, χτύπησε καμπανάκι και η καταστρατήγηση του μέτρου ήρθε ως ένα ακόμη δείγμα της μοναδικότητάς μας. «Επανάσταση» έγραψε άρθρο, από τους Φανούς που  έκαναν κανονικά το έθιμο χωρίς μεν τυμπανοκρουσίες αλλά μαζεύτηκαν στην κεντρική πλατεία και κάποιοι άναψαν και το βράδυ της Κυριακής. Επανάσταση! Έτσι θεωρήθηκε από κάποιους, έστω και εκπληρώνοντας δημοσιογραφικούς σκοπούς,  η ακολουθία της πεπατημένης. Δε θα μπορούσε κανείς να τους προσβάλλει μεταφράζοντας την προκείμενη ενέργεια ως ότι αυτό ξέρουν αυτό κάνουν. Δεν τόλμησε κανείς να κατακρίνει την αδυναμία τους να μην ξέρουν πώς να φερθούν σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση γιατί αυτό μόνο ξέρουν. Είναι Αποκριά θα βγω να διασκεδάσω τέλος! Φυσικά και με νοιάζει για όσα γίνονται στα σύνορα αλλά τι μπορώ να κάνω εγώ από εδώ; Φυσικά και δε θέλω να μολύνω κάποιον που κινδυνεύει από τον ιό  αλλά εγώ θα το πάθω; Δεν είναι αισιοδοξία η έλλειψη αλληλεγγύης και ενσυναίσθησης. Δεν είναι θάρρος ο «ωχαδερφισμός» του Έλληνα. Είναι η πραγματικότητα που συνίσταται στην έλλειψη κοινωνικής συνείδησης και ουσιαστικής παιδείας. Δεν θα ήταν τόσο δυσάρεστο να περάσουμε λίγο χρόνο με τους δικούς μας ανθρώπους, πιο προσωπικά κάνοντας λίγη υπομονή και παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα αναλογιζόμενοι τι μπορούμε να κάνουμε εφεξής. Αλλά δεν έχουμε μάθει να είμαστε ουσιαστικοί.  Στο μικρόκοσμό μας έχουμε μάθει να χανόμαστε μέσα στο πλήθος, μην τύχει και ξεχωρίσουμε και γίνουμε στόχος! Η ουσία χάνεται εύκολα μέσα στο πλήθος, έρχεται το αόραστο χέρι και αναλαμβάνει δράση, φεύγει από πάνω μας η ευθύνη και εύκολα κρίνουμε τα πάντα. Μεγάλο πράγμα η εντύπωση, έχει καμουφλάρει επιτυχώς την αλήθεια.

Έτσι μάθαμε όλα να είναι μετρήσιμα κατά τη βολή μας. Φοβισμένοι και ανεπαρκείς μεταφράζουμε όπως μας συμφέρει. Όταν καταστρατηγείς το νόμο και περνάς το στοπ και σκοτώνεις κάποιον είναι ένα αδιαμφισβήτητο έγκλημα. Όταν είσαι ασυμπτωτικός φορέας ενός θανατηφόρου ιού έχεις άφεση. Δεν ξέρεις! Ακόμη κι όταν σου είπανε να προσέχεις, δεν φταίς πού να το φανταστείς; Τόσα λένε λίγα ισχύουν! Πολύ βολικό αυτό. Και για αυτούς που το λένε και για εκείνους που τα ακούνε. Αμφισβήτηση, δηλητηριάζει τα πάντα χωρίς να σκοτώνει τίποτα, έλεγε ο Νίτσε! Φυσικά όμως, το αντίστροφο ισχύει όταν εσύ ως στρατιώτης σηκώνεις  το όπλο και σκοτώνεις ένα συνάνθρωπό σου. Είσαι εκεί ο μετρήσιμος αλλά πάλι δεν φταις εσύ, υπεύθυνοι είναι αυτοί που σε διέταξαν να το κάνεις. Καμία προσωπική ευθύνη. Τόσος κόπος να ζήσεις χωρίς να ξέρεις πώς να ζεις. Πότε μοναδικός και πότε μέρος του συνόλου αλλά ευθύνη για τη πορεία της ζωής σου καμιά!  Έχει πεθάνει και ο Καμύ και δεν έχουμε ελπίδα να μας αναλύσει κάποιος τόσο εύστοχα τι σημαίνει να ζούμε το παράλογο.

Είναι πραγματικά τρομερά οξύμωρο πως οι άνθρωποι ενώ  γινόμαστε τόσο πολλοί πάνω στον πλανήτη  εξελισσόμαστε ως τόσο  λίγοι μέσα μας κατά μόνας. Δε μπορεί ένα έθιμο να μπαίνει πάνω από την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης! Δε μπορεί να είμαστε τόσο ανεπαρκείς απέναντι στα αληθινά που συμβαίνουν φορώντας παρωπίδες φτιαγμένες από όσα έχουμε μάθει. Τόσο βολεμένοι μέσα στους εαυτούς μας αφημένοι στην παραδοχή της δυστυχίας μας, η οποία γίνεται αποδεκτή γιατί απλά έτσι είναι όλοι. Εσύ δεν είσαι οι "όλοι", γίνεσαι όλοι κάθε φορά που αυτό επιλέγεις. Από φόβο, από άγνοια, από ευκολία, από συμφέρον; Γιατί δεν το επιλέγεις και εκεί που χρειάζεται ο συνάνθρωπός σου την βοήθειά σου;

 Οι λαϊκές παροιμίες δεν φέρουν σοφία, είναι το τέλειο άλλοθι για την ανεπάρκεια μας, γιατί όταν καίγεται το σπίτι του γείτονά δεν οφείλω να με νοιάζει αν θα καεί το δικό μου αλλά να τρέξω να βοηθήσω το γείτονα γιατί με νοιάζει να μην καεί το δικό του. Η ουσία θα είναι πάντοτε κοντά στο νόημα της ζωής. Είναι τελικά μετρήσιμη η ανθρωπιά;